genel bakış
Geophilomorpha, kırkayakların en türetilmiş grubudur. Son derece uzundurlar ve genellikle sarımsı ten rengi bir kafa ile oldukça soluk renklidirler. Bu kırkayaklar, kazma faaliyetleri ve habitat tercihleri nedeniyle yaygın olarak toprak kırkayakları veya toprakseverler olarak bilinir. Hıza adapte olmayan tek kırkayaklardır ve bunun yerine alt tabakada yavaşça yuvalanırlar. Boyutları, yaklaşık 5 ila 200 mm arasında büyük farklılıklar gösterir; bazıları ince ve kırılganken, diğerleri geniş ve şerit benzeridir. Vücut 33 veya daha fazla parçadan oluşur ve her zaman 27 ila 191 çift arasında değişen tek sayıda bacak çifti vardır. Gözler her zaman yoktur ve kafa genellikle merceksi veya uzun ve dikdörtgen şeklindedir. Antenler filiform olup 14 segmentlidir ve son segmentte yer alan iki duyu çukuru vardır. Bu tarikatın üyeleri Tömösváry organlarından yoksundur. Vücudun ön kısmı arkaya doğru daralır ve yuvayı genişletmek için kullanılan kalın bacakları taşır. Dar özofagus vücudun ön üçte birini kaplar, böylece daha büyük gıda maddesi kütlelerini içeren orta bağırsağı arka bölgeyle sınırlandırır ve hayvanın sindirilmemiş gıda olmadan yuva yapmasına ve sıkışmasına neden olur. Hareketi kolaylaştıran başka bir adaptasyon, başın, yemek borusunun ve sinir kordonunun merkezi konumlanmasıdır. Jeofilomorflar, tüm tergitlerin aynı uzunlukta olduğu tek kırkayaktır. 'Arka antenlere' dönüştürülen son bacak çifti, birçok farklı gözenek içeren genişlemiş bir koksoplevral segmente sahiptir ve genellikle tarsal pençesi yoktur. Kareden dikdörtgene kadar başı kaplayan sefalik plaka,
Dağıtım ve çeşitlilik
Geophilomorpha, yerleşik tüm kıtalarda doğal olarak bulunur ve bazı türler okyanus adalarına tanıtılmıştır. And Dağları ve Himalaya Dağları'nda deniz seviyesinden yüksek rakımlara kadar uzanırlar. Bu, 14 aile, 180 cins ve yaklaşık 4.000 türden oluşan tahmini bir küresel faunadan yaklaşık 1.200 tanımlanmış türüyle en çeşitli kırkayak grubudur. Şu anda altı ailede ve Avustralya'dan tanımlanan 18 cinste 44 jeofilomorf vardır.
Yaşam döngüsü
Antenler ile kısa bir karşılıklı kafa vurma periyodu, erkeğin üzerine bir sperm damlasının üretildiği birkaç ipek ipliği eğirmeden önce gelir. Dişi, ağı ve spermi genital açıklığına aktarır. Yumurtalar toprağa veya yaprak çöpüne bırakılır ve dişi yumurtalarını korur. Jeofilomorflar, yavruların tam bir bacak ve vücut bölümleri tamamlayıcısı ile yumurtadan çıktığı ve birkaç tüy dökümünden sonra üreme olgunluğunun elde edildiği epimorfik gelişime sahiptir.
besleme
Jeofilomorflar yırtıcıdır ve küçük eklembacaklılara, ayrıca solucanlara ve salyangozlara saldırdıkları bilinmektedir. Jeofilomorflar toprağı delip geçtiklerinden ve solucan gövdeleri zehirli pençeleri tarafından kolayca delindiğinden, solucanlar diyetin büyük kısmını sağlar. Gözlemler, Geophilomorfların kendilerinden daha büyük solucanları alt edemediğini ve bu nedenle daha küçük solucanların diyetlerinin önemli bir bölümünü oluşturabileceğini göstermektedir. Jeofilomorflar ağız kısımlarını küçültmüş ve yiyecekleri alt çeneleriyle çiğneyerek, alt çenelerdeki kanallar yoluyla avına sindirim sıvıları salgılayarak ve sıvıyı maksillalarla ağza taşıyarak dışarıdan sindirmişlerdir. Büyük veya parçacıklı bölümlerin, emilmeden önce salgılanan enzimlerle sıvılaştırılması ve yumuşatılması muhtemeldir.
Ekoloji
Adından da anlaşılacağı gibi, toprak kırkayakları toprakta veya orman çöplerinde bulunur. Oldukça yaygın olabilirler ve toprak faunasının etkili bir bileşeni olmaları muhtemeldir. Bununla birlikte, toprak yırtıcıları olarak rolleri incelenmemiştir ve ekonomik olarak önemli eklembacaklılar olarak kabul edilmemektedir. Tuoba'nın birkaç türü, deniz kıyılarının kıyı bölgelerinde yaşamaya ve yüksek tuzluluk seviyeleri nedeniyle uyum sağlamak için zor bir ortam olan sahiller boyunca deniz yosunlarında yiyecek aramaya adapte olmuştur.
Geophilomorpha, kırkayakların en türetilmiş grubudur. Son derece uzundurlar ve genellikle sarımsı ten rengi bir kafa ile oldukça soluk renklidirler. Bu kırkayaklar, kazma faaliyetleri ve habitat tercihleri nedeniyle yaygın olarak toprak kırkayakları veya toprakseverler olarak bilinir. Hıza adapte olmayan tek kırkayaklardır ve bunun yerine alt tabakada yavaşça yuvalanırlar. Boyutları, yaklaşık 5 ila 200 mm arasında büyük farklılıklar gösterir; bazıları ince ve kırılganken, diğerleri geniş ve şerit benzeridir. Vücut 33 veya daha fazla parçadan oluşur ve her zaman 27 ila 191 çift arasında değişen tek sayıda bacak çifti vardır. Gözler her zaman yoktur ve kafa genellikle merceksi veya uzun ve dikdörtgen şeklindedir. Antenler filiform olup 14 segmentlidir ve son segmentte yer alan iki duyu çukuru vardır. Bu tarikatın üyeleri Tömösváry organlarından yoksundur. Vücudun ön kısmı arkaya doğru daralır ve yuvayı genişletmek için kullanılan kalın bacakları taşır. Dar özofagus vücudun ön üçte birini kaplar, böylece daha büyük gıda maddesi kütlelerini içeren orta bağırsağı arka bölgeyle sınırlandırır ve hayvanın sindirilmemiş gıda olmadan yuva yapmasına ve sıkışmasına neden olur. Hareketi kolaylaştıran başka bir adaptasyon, başın, yemek borusunun ve sinir kordonunun merkezi konumlanmasıdır. Jeofilomorflar, tüm tergitlerin aynı uzunlukta olduğu tek kırkayaktır. 'Arka antenlere' dönüştürülen son bacak çifti, birçok farklı gözenek içeren genişlemiş bir koksoplevral segmente sahiptir ve genellikle tarsal pençesi yoktur. Kareden dikdörtgene kadar başı kaplayan sefalik plaka,
Dağıtım ve çeşitlilik
Geophilomorpha, yerleşik tüm kıtalarda doğal olarak bulunur ve bazı türler okyanus adalarına tanıtılmıştır. And Dağları ve Himalaya Dağları'nda deniz seviyesinden yüksek rakımlara kadar uzanırlar. Bu, 14 aile, 180 cins ve yaklaşık 4.000 türden oluşan tahmini bir küresel faunadan yaklaşık 1.200 tanımlanmış türüyle en çeşitli kırkayak grubudur. Şu anda altı ailede ve Avustralya'dan tanımlanan 18 cinste 44 jeofilomorf vardır.
Yaşam döngüsü
Antenler ile kısa bir karşılıklı kafa vurma periyodu, erkeğin üzerine bir sperm damlasının üretildiği birkaç ipek ipliği eğirmeden önce gelir. Dişi, ağı ve spermi genital açıklığına aktarır. Yumurtalar toprağa veya yaprak çöpüne bırakılır ve dişi yumurtalarını korur. Jeofilomorflar, yavruların tam bir bacak ve vücut bölümleri tamamlayıcısı ile yumurtadan çıktığı ve birkaç tüy dökümünden sonra üreme olgunluğunun elde edildiği epimorfik gelişime sahiptir.
besleme
Jeofilomorflar yırtıcıdır ve küçük eklembacaklılara, ayrıca solucanlara ve salyangozlara saldırdıkları bilinmektedir. Jeofilomorflar toprağı delip geçtiklerinden ve solucan gövdeleri zehirli pençeleri tarafından kolayca delindiğinden, solucanlar diyetin büyük kısmını sağlar. Gözlemler, Geophilomorfların kendilerinden daha büyük solucanları alt edemediğini ve bu nedenle daha küçük solucanların diyetlerinin önemli bir bölümünü oluşturabileceğini göstermektedir. Jeofilomorflar ağız kısımlarını küçültmüş ve yiyecekleri alt çeneleriyle çiğneyerek, alt çenelerdeki kanallar yoluyla avına sindirim sıvıları salgılayarak ve sıvıyı maksillalarla ağza taşıyarak dışarıdan sindirmişlerdir. Büyük veya parçacıklı bölümlerin, emilmeden önce salgılanan enzimlerle sıvılaştırılması ve yumuşatılması muhtemeldir.
Ekoloji
Adından da anlaşılacağı gibi, toprak kırkayakları toprakta veya orman çöplerinde bulunur. Oldukça yaygın olabilirler ve toprak faunasının etkili bir bileşeni olmaları muhtemeldir. Bununla birlikte, toprak yırtıcıları olarak rolleri incelenmemiştir ve ekonomik olarak önemli eklembacaklılar olarak kabul edilmemektedir. Tuoba'nın birkaç türü, deniz kıyılarının kıyı bölgelerinde yaşamaya ve yüksek tuzluluk seviyeleri nedeniyle uyum sağlamak için zor bir ortam olan sahiller boyunca deniz yosunlarında yiyecek aramaya adapte olmuştur.
